İsmi İle Müsemma Mustafa Necati Bey Programımız

Dünyada, kısa süren hayatlarında büyük başarılar sağlamış devlet adamlarının sayısı oldukça azdır. Yakın tarihimizde, en zor görevleri üstlenen Mustafa Necati bunlardan birisidir.

Mustafa Necati 1894 yılında İzmir'de doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini burada yaptıktan sonra, İstanbul Hukuk Mektebi'ne kaydolmuş ve buradan 1913 yılında mezun olarak tekrar İzmir'e dönmüştür. Bir müddet avukatlık yapmış; Özel Şark İdadisi'nde müdürlük ve Kız Öğretmen Okulu'nda öğretmenlik görevlerinde bulunmuştur. İzmir'in işgal edilmesi üzerine önce İstanbul'a kaçmış, daha sonra Balıkesir'e geçerek Kuva-yı Milliye hareketine katılmıştır. TBMM'nin açılmasından sonra Saruhan Milletvekili olarak Ankara'ya gelmiştir. Ülkede huzur ve asayişin bozulması üzerine İstiklâl Mahkemeleri kurulmuş; O, önce Sivas istiklâl Mahkemesi üyeliğine, daha sonra da ikinci dönem Kastamonu İstiklâl Mahkemesi başkanlığına getirilmiştir.

Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra, devletin yeniden yapılanması için, Atatürk'ün fikirleri doğrultusunda siyasî, hukukî ve kültürel alanlarda bazı değişiklikler yapılmıştır. Atatürk, kendi fikirlerini süratle icra edecek bilgili, cesur ve güvendiği kişilere, kurulan hükümetlerde görev vermiştir. Bu çerçevede Mustafa Necati, en zor bakanlıklarda görev üstlenmiş ve Atatürk'ün düşüncelerini hayata geçirmek için büyük bir feragatle çalışmıştır.

1923 yılının başlarında Lozan'da Türk-Yunan Mübadele Anlaşması'nın imzalanması üzerine, Anadolu'daki Rumlar ile Batı Trakya dışında kalan Türklerin değişimi kararlaştırılmıştır. Yaklaşık 500 bin dolayındaki soydaşımızın nakil ve iskânlarının sağlanması için Mübadele ve İmar-İskân Bakanlığı kurulmuş ve bu göreve Mustafa Necati atanmıştır. Onun dört buçuk aylık bakanlığı zamanında 150 bin dolayında insan Türkiye'ye getirilmiş ve iskân edilmiştir.

1924 yılında Hilâfet kaldırılmış ve buna bağlı olarak Din İşleri ve Vakıflar Bakanlığı'na son verilmiştir. Ülkede, çağdaş anlamda hukuk- reformlarının yapılması gündeme gelmiştir. Bu işleri başarıyla yerine getirmek için, zor görevlerin adamı olarak bilinen Mustafa Necati, Adalet Bakanlığı'na getirilmiş ve 1 Mayıs 1924'deki Adalet reformu, onun zamanında yapılmıştır.

Cumhuriyet döneminin en zor çalışmaları şüphesiz ki eğitim sahasında olmuştur. Esasen Cumhuriyet'i kuranlar ve yönetenler yapısal değişikliğin ancak uygun insan gücünün yetişmesiyle başarıya ulaşılabileceğini düşünmüşler ve bu sebeple eğitim kurumlarının her tarafa yayılmasına önem vermişlerdir. Bilindiği gibi, o dönemlerde nüfusumuzun yaklaşık % 80'i kırsal alanda yaşıyordu. Bu insanları eğitmek; çağdaş bilgi ve kültür kazandırmak ve inkılâbı en uzak noktalara kadar ulaştırmak için Millî Eğitim Bakanlığı'na büyük sorumluluk düşmüştür. Genç, enerjik ve teşkilatçı bir karaktere sahip olan Mustafa Necati 1925 yılında Millî Eğitim Bakanlığı'na getirilmiştir. Görev yaptığı sürede, öğretmen yetiştirmeye büyük bir önem vermiştir. Yine kültür hayatımızdaki en önemli değişikliklerden biri olan Harf İnkılâbı onun zamanında yapılmıştır.

Mustafa Necati, bakanlık görevi devam ederken apandisit ameliyatı sonucu 1 Ocak 1929 günü vefat etmiş ve bir devlet adamı için en verimli çağda, henüz 36 yaşında iken aramızdan ayrılmıştır.